ITURRIA: Berria egunkaria / Josu Amezagak idatzitako testua
Bere ibilbideko hogeita hamar urtean bi helburu nagusi
izan ditu EITBk: euskararen suspertzea, eta euskal gizartearen
integrazio politikoa. Bi helburu nagusi hauek kontuan izanik, euskarazko
medioak erabili dira, ia modu esklusiboan, hizkuntzari lotutakoa
erdiesteko; eta gaztelerazkoak nagusiki, integrazio politikoaren
ingurukoak lortzeko. Dualtasun honetan, ukaezina iruditzen zait EITBren
ibilbidean oro har handiagoa izan dela integrazio politikoaren inguruko
interesa, euskararen ingurukoa baino. Beste hitz batzuetan esanda: EITB
gehiago erabili da tresna politiko gisa, hizkuntza normalizaziorako
tresna gisa baino. Honek bereizi egiten du EITB Europako gainontzeko
hizkuntza gutxituetako telebista-irratietatik (Katalunia eta Galizia
alde batera utzita, bi herrialde horietako egoera soziolinguistikoak
helburu biak elkartzea errazago bihurtu baitu).
Integrazio
politikoa diogunean, oso modu ezberdinetan uler daitekeen zerbaitez ari
gara: Autonomi Estatutuaren eskutik eratutako subjektu politiko
autonomikoaren eraikuntzatzat har liteke, edota Euskal Herri osoaren
nazio eraikuntzatzat; sortutako instituzio berrien legitimazioa ere izan
liteke, aldian aldiko gobernuan egon den alderdiaren legitimazioa izan
litekeen bezala. Mutur hauen arteko mugak ez dira beti argiak izan, eta
eztabaida ugariren iturri izan dira sarri. Edozelan ulertuta ere, nekez
ukatuko da lan ildo hau izan dela nagusi EITBren historian. Adibide
gisa, duela ia lau urte izandako zuzendaritzaren aldaketarekin gertatua:
eztabaida ez zen hizkuntza ereduaren inguruan gertatu, ildo
politikoaren inguruan baizik. Baikorrenek zera esango dute: hizkuntzaren
arloan nahikoa adostasun badagoela, eta horregatik ez zen eredua
kolokan jarri. Alabaina hori hala balitz, eta EITBk hizkuntza
normalizaziorako tresnatzat hartu balitz, nekez uler liteke EITBren
Zuzendari Orokorra euskalduna ez izatea.
Orain aldaketa dator
berriro, eta jadanik jokoan daude Zuzendari Orokor berriaren eta hau
babes dezaketen hitzarmenen inguruko apustuak. Eta apustuekin batera,
beldurrak: jauziko ote gara berriro, helburu politikoari —norberak
ulertzen duen moduan ulertzen duela- lehentasuna emango dion EITB eredu
batean? Zuzendaritzaren aldaketa eguraldi maparen, albistegietako
eskaletaren ordenaren, edo ematen diren informazioetako koloreen
aldaketara mugatuko ote da? Sinpleago formulatuta: hemendik aurrera,
zer?
Aitortu beharra daukat neuk ere baditudala beldur horiek,
eta EITBk “betiko EITB— izaten jarraitzeko aukera errealtzat jotzen
dudala (audientzia handixeagoa lortzeko aldaketa batzuk egiten badira
ere). Eta, zinez diot, suizidioa irudituko litzaidake hala izatea,
jadanik nahikoa ukituta dagoen erakunde batentzat. Besteak beste,
EITBren inguruan gertatu eta gertatzen ari diren aldaketek ezinezko
bihurtu baitute berdin jarraitzea. 80ko hamarkadan, telebista
publikoaren loraldian, kanal birekin egin behar zuen lehia ikusleak
erakartzeko; 90ko hamarkadan, pribatuen etorreraren ostean, sei
lehiakide zituen; 2000ko hamarkadan, digitalizazioaren ondorioz, hogeira
iritsi zen lehiakide hurbilen kopurua; eta gaur egun,
digitalizazioaren, seinalearen garraio sistemen biderketaren, zein
eskaintzaren handitzearen eskutik, dozenaka kanal jaso daitezke Euskal
Herriko etxe gehientsuetan; joera hazkorra izanik. Horrez gain, Internet
hor dago, eta PVR sistemak, eta tabletak, eta sakelekoak… Pentsa ote
liteke EITBk bere txokoa bila dezakeela ikuslerian, ildo politiko zehatz
bat erakundearen ibilbidearen ardatz hartuta? Lehengo baldintzetan ez
zen ikusleen % 25etik gora igotzen, gaur egun horren erdian dago.
Errentagarria ote da politikoki? Gauzak zailtzeko, hor daude, maila
koiunturalean, aurrekontu publikoen murrizketak, edota
publizitateengatiko sarreren gainbehera; seguruenik epe laburrera
EITBren aukerak nabarmen urrituko dituztenak. Eta maila estrukturalean,
komunikazio moduen eta negozio ereduen aldaketa handi bezain
asmagaitzak.
Nire iritziz, EITBk etorkizunik badu, herri proiektu
gisa soilik du. Baina herri proiektuaz ari naizenean, euskal gizarteak
egunero bere burua bertan islatuta ikusiko duen proiektuaz ari naiz.
Gehiengo parlamentario batek Zuzendari Orokorraren izendapena berma
dezake, baina ez ikusleen atxikimendua; gerta liteke aldeko botoa emango
duten parlamentari askok ere EITB ez ikusi-entzutea. Atxikimendu hori
lortzeko beste zerbait behar da. Besteak beste, munduko gainontzeko
telebistek —jadanik guztiak baititugu ate joka- eskaini ezin dutena
eskaintzea: bertokotasuna alegia, bereziki hizkuntza, kultura eta
nortasunari lotutakoa (ikus Euskaltelen arrakastaren fenomenoa,
adibidez). Edota bere publiko hurbilen eta erakarterrezena izan
daitekeena —euskaldunak, euskaltzaleak…- EITBren (ez ETB1en) target
nagusi gisa hartzea. Edota ikuspegi politiko guztiak maila berean
jartzea, inor baztertuta senti ez dadin.
Honek guztionek gogoeta,
eztabaida eta adostasun zabalak behar ditu, esan bezala Legebiltzarreko
gehiengoa lortzekoa baino sendoagoak. Baliteke honez gero apustuak
irabazita edo galduta egotea, jadanik hitzarmenen bat itxita baldin
badago Zuzendaritzaren izendapenaren inguruan. Baina horrek ez luke
eragotzi behar gogoeta estrategikoa. EITBren inguruko eztabaida
Zuzendari Orokorraren izena edota soslaiaren inguruko eztabaidara
mugatzea, motzegia da. Bestalde, aukera gehiago izango da laster, erabat
zaharkituta geratu den EITBren legea bera aldatu egin beharko baita.
Bitartean, gogoeta hau gauzatu aurretik zuzendaritzaren izendapena
badator, orduan beronek ere heldu beharko dio gaiari, horretarako
ahalmena badu bederen. Hemendik aurrera bada zeregina.